Goede dialogen schrijven: hoe je jouw verhaal levendig maakt

Een boeiend verhaal kan niet zonder dialogen. In een roman, in een krantenartikel, in een reportage. Doet er niet toe. Maar hoe schrijf je dan dialogen die je verhaal voortstuwen, die iets toevoegen? Je leest het hieronder.

Ik weet nog goed hoe ik les kreeg van een docent van de School voor Journalistiek in Tilburg. Als opfriscursus, toen ik nog in dienst was bij een dagblad. 

Samen met een aantal collega's luisterden we naar een zelfvoldane, wat arrogante man, Johan genaamd. Hij ging ons professionals wel even vertellen hoe dat wél moest, een goed krantenartikel schrijven. 

Hij vertelde van alles, maar wat ik van die schrijfcursus vooral heb onthouden, is dat je niet met grote stelligheid kunt beweren hoe je iets 'moet' schrijven.

Een tekst is per definitie een creatief product. Die is niet zwart of wit, goed of fout. Je kunt erover debatteren, discussiëren. 

Eén van de dingen die hij ons vertelde, is dat het 'veel beter' is dialogen te schrijven waarin je als schrijver steeds een attributie (of dialooglabel) toevoegt als volgt: 'verzuchtte hij', 'gromde hij', 'mijmerde hij', 'sprak hij ontgoocheld', 'riep hij uit', et cetera. Dit in plaats van 'zegt hij', of varianten daarop. 

Zijn redenatie was dat je daarmee een emotionele lading geeft aan de tekst. Dat het de tekst levendiger zou maken.

'Zegt hij', 'zegt zij', zouden saai zijn en dus 'fout'. 

Wat mij betreft is dat klinkklare onzin. 

Mijn redenatie: als je een goede dialoog schrijft, wordt uit de dialoog duidelijk met wat voor emotie iets gezegd wordt. Die hoef je dan dus niet te benadrukken. 

Moraal van het verhaal: de tips in deze post zijn slechts tips, niets meer dan dat. En al zeker niet de 'waarheid'. Maar hopelijk helpen deze richtlijnen je bij het schrijven van een boek en in het bijzonder bij het schrijven van dialogen. 

Belangrijkste punten van deze post:

• Dialogen zijn essentieel voor karakterontwikkeling en het voortstuwen van het plot;

• Een diep begrip van elk karakter helpt bij het creëren van unieke en geloofwaardige stemmen;

• Feedback en herziening zijn cruciaal voor het verfijnen van dialogen in geschreven werken.

De basis van dialogen schrijven

Als je een verhaal schrijft, vormen dialogen de hartslag van je verhaal. Ze brengen informatie over het verhaal naar de lezer, brengen je personages tot leven en zorgen voor dynamiek.

De functie van dialogen in een verhaal

Dialogen hebben een cruciale functie: ze maken je verhaal levendig en zorgen voor informatieoverdracht tussen personages. Een goede dialoog geeft niet alleen weer wat je personages zeggen, maar ook hoe ze het zeggen.

Daarbij centraal staan subtekst (de impliciete of onderliggende betekenis van een tekst) is een belangrijk deel van karakterontwikkeling tijdens het schrijven van een boek. Ze onthullen persoonlijkheden en drijfveren. Vaak is wat niet gezegd wordt net zo belangrijk als de woorden die wel worden uitgesproken.

Anatomie van een dialoog

Voor het schrijven van een dialoog waarin ieder personage dingen kan zeggen die relevant zijn is het essentieel dat je de structurele elementen begrijpt tijdens het schrijven van een boek, bijvoorbeeld.

Hieronder valt correct gebruik van aanhalingstekens en komma’s, maar ook de uitdaging om een sterke dialoog te creëren die natuurlijk klinkt en bijdraagt aan de ontwikkeling van je verhaal.

Let op hoe je met aanhalingstekens werkt:

• Begin de gesproken tekst met een hoofdletter;

• Een directe dialoog eindigt binnen de aanhalingstekens met een komma, vraagteken of uitroepteken;

• Voorbeeld: “Wat bedoel je precies?” vroeg hij.

Door een goede observatie van de realiteit en goede kennis van je personages kun je dialogen schrijven die authentiek aanvoelen. Vergeet niet dat je lezers willen zien hoe personages op elkaar reageren, waardoor jouw dialogen de vitale delen van je verhaal worden.

Overigens nog een opmerking over de komma binnen de aanhalingstekens van de dialoog: "Het wordt mooi weer," zei hij is correct, volgens de ELDA-regel (eerst leesteken, dan aanhalingsteken).

Maar in mijn eigenwijsheid schrijf ik de komma altijd na de aanhalingstekens. Want hoe kan de komma nu onderdeel zijn van een citaat als je de komma gebruikt voor attributie? Ik zou dus schrijven: "Het wordt mooi weer", zei hij. 

Het is maar ter overweging. 

Karakters tot leven brengen in een sterke dialoog

In jouw verhaal is het cruciaal dat elk personage een eigen, duidelijke stem heeft. En dat deze stemmen af en toe inspringen en elkaar onderbreken. Dit maakt je dialoog niet alleen geloofwaardig, maar ook levendig en boeiend.

Elk personage een eigen stem geven

Geef iedereen in je verhaal een duidelijke eigen stem. Dit betekent dat een personage welbespraakt kan zijn, of misschien meer een type is dat mompelt en struikelt over woorden.

Denk na over de manier van praten die past bij zijn of haar achtergrond, ervaringen en persoonlijkheid; dit laat je lezer zien dat de personages echt zijn.

Subtekst en overtuiging

Laat je personages meer onthullen dan alleen de woorden die ze zeggen. Maak gebruik van subtekst - wat ze echt willen zeggen maar niet direct uitspreken. Dat kan een innerlijke overtuiging zijn of een verborgen agenda.

Consistentie in spreken

Zorg dat de manier waarop jouw personages spreken en dingen zeggen consistent blijft. Als een personage begint met een bepaalde spreekstijl, laat die dan niet ineens veranderen. Tenzij je daar een goede reden voor hebt in je verhaal.

Gebruik van stopwoordjes en herhalingen

Stopwoordjes en herhalingen zijn niet alleen realistisch, ze geven diepte aan de spraak van je personages. Iemand kan bijvoorbeeld vaak 'eigenlijk' of 'weet je' zeggen. Dit maakt het dialoog natuurlijk klinkt en geeft je lezer een subtiel inzicht in wie ze zijn.

Denk er wel aan niet overmatig te herhalen; je wil dat de dialoog natuurlijk aanvoelt. Geen enkele dialoog in het echte leven is vol van herhalingen.

Technieken voor het schrijven van dialogen

Als je goede dialogen wil schrijven, zijn er een paar technische details die je dialogen natuurlijker en dynamischer maken. Lees en herlees je geschreven dialoog even. Ga na hoe je de dialoog met actie afwisselt, en hoe je effectief dialooglabels of attributie inzet.

Dialoog en actie afwisselen

Dialogen worden levendiger als je ze afwisselt met acties. Dit helpt om een subtekst te laten ontstaan en de onderliggende emotie of spanning te tonen.

• Gebruik korte actiebeschrijvingen om de dialoog te onderbreken en om het tempo en de dynamiek van een gesprek te beïnvloeden.
  
  
• Voorbeeld: "Ik had je nodig", ze zei terwijl ze haar tranen wegveegde. "Waar was je?"

Dialooglabels gebruiken

Dialooglabels helpen te verduidelijken wie er spreekt, maar gebruik ze niet te veel, want dat kan afleiden van het verhaal.

• Beperk het gebruik: probeer dialooglabels te beperken tot momenten waar momenten van verwarring kunnen optreden, vooral als je personages het gesprek op een ander onderwerp willen brengen;

• Gevarieerde werkwoorden: de neiging om altijd 'zeggen' te gebruiken kun je voorkomen door synoniemen te gebruiken die de toon of emotie nauwkeuriger weergeven, dit vermijdt dat je dialoog saai wordt.
  
  Maar overdrijf het niet. Een goede dialoog maakt de onderliggende emotie sowieso wel duidelijk, zoals we vaak leren in een schrijfcursus. Maar: als het over de manier van uitspreken gaat, voegt het wel degelijk iets toe, omdat je dat niet in de dialoog zelf kunt vangen. 
  
  
• Voorbeeld: fluisteren, mompelen.

Door deze technieken toe te passen, schrijf je dialogen die je verhaal versterken en je personages tot leven brengen. Lees je dialogen hardop voor om te zorgen dat ze natuurlijk klinken en goed vloeien.