Schrijf actieve zinnen: essentiële tips voor effectieve teksten

In de actieve zin, doet het onderwerp zelf de dus actie, terwijl in de tweede zin het onderwerp de actie ondergaat. 

Actief schrijven gaat niet alleen over het onderwerp en de actie. Het gaat ook over hoe je met je lezer communiceert.

Spreek de lezer aan en betrek die bij het verhaal:

• Heb je al gehoord van de nieuwe film?
• Probeer dit recept eens uit!

Dit soort zinnen maken je tekst persoonlijker en houden de aandacht van de lezer vast. En dat is precies wat we willen bereiken met actief schrijven! 

Voordelen van actieve zinnen schrijven

Lezen vereist inspanning. Daarom wil je graag een zo makkelijk leesbare tekst schrijven. Actieve zinnen zijn daarvoor essentieel. In het algemeen kun je stellen dat actieve zinnen zorgen dat je lezer minder snel afhaakt. En een tekst is er tenslotte voor om te lezen.

Er zijn nog vier andere, specifieke voordelen van actieve zinnen:

1. Actieve zinnen zijn directer en dat maakt ze beter leesbaar. Je hoeft er als lezer minder bij na te denken. Ze focussen op het onderwerp. Je kunt dus stellen dat er in actieve zinnen meer mensen voorkomen.
2. Actieve zinnen maken je tekst minder wollig. Door actief te schrijven, blijft je tekst toegankelijk en makkelijker te begrijpen. Passieve zinnen zijn vaak omslachtig en ingewikkeld, waardoor je lezer sneller afhaakt.
3. Actieve zinnen zijn beter geschikt voor het beschrijven van acties en gebeurtenissen. ‘De slager hielp zijn klant’ klinkt veel actiever en spannender dan ‘De klant werd geholpen door de slager.’
4. Actief schrijven helpt je om je tekst vlot en levendig te houden. Door het directe taalgebruik is de boodschap aangenamer om te lezen. 
   

Voordelen van passieve zinnen veronderstellen impliciet nadelen van passieve zinnen. Dat klopt. Hier zijn die nadelen: 

1. Het onderwerp van de zin is vaak minder duidelijk in een passieve zin. De handelende persoon of zaak wordt achterwege gelaten of naar een bijzin verwezen. Dit maakt de zin minder concreet.
2. Passieve zinnen zijn vaak langer en omslachtiger dan actieve zinnen. Je tekst kan daardoor traag en langdradig aanvoelen. Dit kan de leesbaarheid en begrijpelijkheid van je tekst aantasten.
3. De boodschap kan minder krachtig overkomen doordat de nadruk niet direct op de handelende persoon/zaak ligt (zoals wel in een actieve zin).
4. De (stem van de) schrijver kan uit de tekst ‘wegglippen’ bij herhaalde passieve zinnen, waardoor je tekst minder transparant wordt. 

Daarom wordt passief taalgebruik vaak afgeraden, tenzij het een duidelijk communicatief of stilistisch doel dient. Want ja, soms zijn passieve zinnen juist een goed stijl- of hulpmiddel. 

Daarover meer verderop in dit artikel. 

Tips voor het schrijven van actieve zinnen

Vind je het lastig om actieve zinnen te schrijven, weet je niet goed hoe je dat moet aanpakken of vind je het lastig een passieve zin te herkennen om die actief te maken? Met de drie tips hieronder wordt dat gemakkelijker, zodat ook jij betere teksten kunt schrijven!

1. Zorg ervoor dat je hulpwerkwoorden zo veel mogelijk vermijdt. Haal daarom woorden als ‘worden’, ‘zijn’ en ‘hebben’ uit je zinnen moet halen waar mogelijk. Hierdoor krijg je korte, actieve zinnen die lekker lezen.
   
   
2. Schrijf in spreektaal. Praat alsof je in een café zit en een verhaal vertelt aan een vriend. Gebruik eenvoudige woorden en vermijd lange zinnen. Dit maakt je tekst toegankelijker en makkelijker te begrijpen.
   
   
3. Gebruik je aan het van je zin ‘door [lijdend voorwerp]’ dan hen je waarschijnlijk een passieve zin geschreven. Probeer dan hetgeen na ‘door’ komt onderwerp van de zin te maken. Voorbeeld: ‘De nieuwe vloer werd gelegd door de nieuwe werknemer’. Deze zin kun je eenvoudig actief maken. Haal gewoon ‘door de nieuwe werknemer’ naar voren (en laat ‘door’ weg). Kijk maar: ‘De nieuwe werknemer legde de nieuwe vloer’.
    

Hoe maak je passieve zinnen actief?

Nu je weet wat passieve zinnen zijn, kun je ze herkennen en actief maken.

Hier een aantal tips: 

1. Let op hulpwerkwoorden als ‘worden’ en ‘zijn’. Dit zijn vaak signalen dat een zin passief is. Probeer deze woorden dus te vermijden als het kan.
2. Oefen met het omdraaien van het onderwerp en het lijdend voorwerp. Het onderwerp komt daardoor vooraan te staan in je zin. Dit maakt je zinnen direct actiever. In plaats van ‘De bal wordt door het kind geschopt’, schrijf je: ‘Het kind schopt de bal.’
3. Probeer je tekst eens hardop te lezen en stel je voor dat je een verhaal aan een vriend vertelt. Zo krijg je snel door of je zinnen actief of passief zijn.

Een passieve zin kun je vaak eenvoudig actief maken. Wel is het dan handig als je ze snel weet te herkennen. Dat is makkelijker dan je misschien denkt.

Spoor de hulpwerkwoorden op. Want hulpwerkwoorden als worden, zijn en hebben spelen vaak (niet altijd!) een rol bij passieve zinnen.

Voorbeeld:

Passief: "De fiets wordt gerepareerd door mij."
Actief: "Ik repareer de fiets."

Zoals je ziet, maakt het gebruik van een actieve zin de tekst directer en duidelijker. De truc is om te kijken wie of wat de handeling uitvoert. Die persoon of dat ding neem je dan als onderwerp van je zin.

Nu is het zo dat je tijdens het schrijven vaak niet doorhebt dat je passieve zinnen gebruikt. Daarom is het handig om na het schrijven even de tijd te nemen om je tekst na te lezen en te controleren op passieve vormen of onnodige hulpwerkwoorden.

Een handig hulpmiddel daarbij is om de zoekfunctie in Word (of een andere tekstverwerker) te gebruiken. Zoek naar ‘zijn’, ‘hebben’ en ‘worden’ of vervoegingen daarvan. Als je zulke woorden tegenkomt, kijk dan of je de zin actiever kunt maken door het onderwerp duidelijker te maken.

Een andere manier om passieve zinnen actief te maken, is door de focus te verleggen naar de handeling of de persoon die de handeling uitvoert.

Hier een paar voorbeelden:

• Passief: ‘Een lezing wordt gegeven door de professor.’
• Actief: ‘De professor geeft een lezing.’
• Passief: ‘Mijn fiets is gestolen.’
• Actief: ‘Iemand heeft mijn fiets gestolen.’
• Passief: ‘De resultaten zullen worden geanalyseerd door het onderzoeksteam.’
• Actief: ‘Het onderzoeksteam zal de resultaten analyseren.’

Verder is het goed om ervoor te zorgen dat je zinnen niet te veel hulpwerkwoorden bevatten. In plaats van ‘Ik zou willen proberen om te zwemmen’, kun je beter zeggen: ‘Ik wil proberen te zwemmen’.

Oefening baart kunst. Hoe meer je oefent met actief schrijven, hoe beter je erin wordt.

Wanneer schrijf je toch een passieve zin?

In een actieve zin staat het onderwerp vooraan in de zin en is de persoon die de actie uitvoert duidelijk. Aan de andere kant leg je in een passieve zin legt juist géén nadruk op de persoon die iets doet. 

Bijvoorbeeld: ‘Een ijsje wordt door mij gekocht’. In dit geval is het onderwerp ‘een ijsje’ en wordt er minder nadruk gelegd op wie de actie uitvoert.

Nu vraag je je misschien af: als actieve zinnen zoveel beter zijn dan passieve zinnen, waarom zou ik dan nog passieve zinnen schrijven. 

Over het algemeen kun je inderdaad beter zoveel mogelijk actief schrijven, omdat dit begrijpelijker en vlotter is voor de lezer. Maar soms kan passief schrijven beter zijn of kun je gewoon niet anders. 

Dit is bijvoorbeeld het geval als je niet weet wie het onderwerp is, als de inhoud van de zin aan niemand in het bijzonder gericht is, maar algemeen geldt (zoals in officiële teksten van een notaris, advocaat et cetera) of wanneer je juist duidelijk wil maken dat iemand iets ondergaat en zelf niets doet of hoeft te doen.

Passief schrijven kan dus nuttig zijn, afhankelijk van de situatie. Het belangrijkste is om altijd duidelijk en begrijpelijk te zijn voor je lezer.

Conclusie

Actief schrijven is essentieel om je verhaal interessant en aantrekkelijk te maken. Allereerst is het belangrijk om duidelijk te zijn over wie of wat iets doet in je zin. Dit zorgt ervoor dat je zinnen praktischer en boeiender zijn. Voor je lezers is het prettiger om te weten wie de actie uitvoert, wat jouw verhaal toegankelijker en helderder maakt.