Naamwoordstijl: hoe je de vijand van leesbaarheid verslaat

Naamwoordstijl is de vijand van leesbaarheid, en als je die vijand weet te verslaan, schrijf je beter leesbare zinnen. Maar soms is het ook goed om deze stijl te gebruiken. In deze post lees je alles wat je moet weten over de stijl die zo vaak draken van zinnen oplevert.

Naamwoordstijl is een manier van schrijven waarbij je te veel zelfstandige naamwoorden gebruikt op plekken waar ook een vervoegd werkwoord zou kunnen staan.

Om duidelijk te maken wat ik bedoel, heb ik hieronder een rechttoe rechtaan-zin omgezet in naamwoordstijl. 

• “De lekke band zorgde ervoor dat ik de auto moest stoppen.”

Duidelijk genoeg, toch?

En dan nu in naamwoordstijl:

• “De perforatie van de band resulteerde in de noodzaak tot het stoppen van de auto.”

In de tweede zin heb ik de volgende aanpassingen gedaan:

• ‘Lekke band’ is vervangen door ‘perforatie van de band’, een abstracter zelfstandig naamwoord;
• ‘Zorgde ervoor dat ik moest’ is vervangen door ‘resulteerde in de noodzaak’, met meer zogeheten nominalisaties (een werkwoord of ander woorddeel omzetten naar een zelfstandig naamwoord);
• ‘Stoppen’ is vervangen door ‘het stoppen van’, eveneens met nominalisatie.

Die tweede is een draak van een zin, niet? En omslachtig vooral.

Ik heb die zin omgezet naar een stijl met overheersend gebruik van zelfstandige naamwoorden, kenmerkend voor de naamwoordstijl.

Hoog tijd om eens te kijken wat die naamwoordstijl precies is, en hoe je deze stijl kunt herkennen. 

Wat is naamwoordstijl

Naamwoordstijl is een schrijfstijl waarbij de schrijver veel gebruikmaakt van abstracte zelfstandige naamwoorden. Hij wordt vaak gezien als een moeilijker te begrijpen stijl, omdat de daadwerkelijke handeling ontbreekt. Daardoor komt het gebeuren minder concreet over.

Naamwoordstijl houdt in:

• Werkwoorden naar zelfstandige naamwoorden omzetten, bijvoorbeeld ‘lopen’ wordt ‘de loop’;
• Veel abstracte, vaak meerlettergrepige zelfstandige naamwoorden gebruiken;
• Een tekst die overheersend uit zelfstandige naamwoorden bestaat in plaats van werkwoorden.

Je zou ook kunnen zeggen dat naamwoordstijl een manier van schrijven is waarbij je te veel zelfstandige naamwoorden gebruikt op plekken waar ook een werkwoord zou kunnen staan. Dit zie je vooral bij naamwoorden die zijn afgeleid van werkwoorden, zoals ‘betoog’ (van ‘betogen’), ‘gebruik’ (van ‘gebruiken’) en ‘herstel’ (van ‘herstellen’).

Voorbeeld: 

• “De introductie van de nieuwe regelgeving zal leiden tot een vermindering van het aantal overtredingen.” 

Verbeterde versie:

• “Als we de nieuwe regels introduceren, zullen mensen minder overtredingen begaan.”

De variant op de voorbeeldzin is veel simpeler dan de eerste. Zo schrijven is in een ambtelijke context misschien wel not done, maar je kunt moeilijk ontkennen dat die zin veel beter te begrijpen is.

Naamwoordstijl vermijden? 

Het moge duidelijk zijn dat naamwoordstijl (meestal) niet wenselijk is. Dat roept de vraag op hoe je deze stijl vermijdt.

Wel, probeer met actieve werkwoorden te schrijven. Schrijf bijvoorbeeld ‘Ik verbeter het ontwerp’ in plaats van ‘Ik werk aan het herstel van het ontwerp’. Op die manier wordt het voor de lezer duidelijker wie wat doet en krijg je een tekst die prettiger leest. 

Hier zijn vier voorbeelden.

Voorbeeld 1:

• “Het versturen van een e-mail” 

Als je zinnen op deze manier schrijft, weten de lezers misschien niet wie de actie echt uitvoert.

Verbeterde versie: 

• “Ik verstuur een e-mail”. 

Voorbeeld 2: 

• “Het ontvangen van feedback” 

Verbeterde versie: 

• “Feedback ontvangen”

Voorbeeld 3: 

• “De realisatie van het plan” 

Verbeterde versie: 

• “Het plan realiseren”

Voorbeeld 4: 

• “De uitvoering van de planning en het daaropvolgende verslag gaven aanleiding tot discussie over de effectiviteit van de aanpak.”

In deze zin worden veel abstracte zelfstandige naamwoorden gebruikt (uitvoering, planning, verslag, effectiviteit, aanpak) in plaats van werkwoorden om het gebeuren levendiger te beschrijven. Dit maakt de zin moeilijker te begrijpen en minder interessant om naar te luisteren.

Verbeterde versie:

• “Toen ze de planning hadden uitgevoerd en later het verslag hadden opgesteld, ontstond er een discussie over hoe effectief de aanpak was geweest.”

Soorten naamwoordstijlen

Er zijn een aantal soorten naamwoordstijlen die je vaak tegenkomt, waarschijnlijk zonder dat je het beseft. Het is goed ze te kennen en vooral: te herkennen. Want als je ze herkent, kun je je eigen teksten verbeteren.

Ik heb er drie voor je opgesomd:

• Zinnen waarin werkwoorden als zelfstandige naamwoorden worden gebruikt. Dit gebeurt wanneer je een werkwoord omzet in een zelfstandig naamwoord. Zoals in deze zin: "De selectie van de kandidaten gebeurt door een commissie." Ik zou dit veranderen in: “Een commissie selecteert de kandidaten.”
  
  
• Zinnen met opeenstapeling van naamwoorden. Soms zie je zinnen met een heleboel zelfstandige naamwoorden achter elkaar. Dit maakt de zin niet alleen langer, maar ook moeilijker te begrijpen. Neem bijvoorbeeld deze zin: “De goedkeuring van de bouwvergunningaanvraag was het gevolg van een grondige evaluatie.” In plaats daarvan zou je kunnen zeggen: “De gemeente heeft de bouwvergunningaanvraag grondig geëvalueerd en daarna goedgekeurd.”
  
  
• Zinnen met passieve constructies. Een andere soort naamwoordstijl is het gebruiken van passieve constructies. Daardoor wordt het onduidelijk wie of wat de handeling uitvoert. Voorbeeld: “De beslissing om het project te starten wordt genomen na de vergadering.” Beter zou zijn: “Na de vergadering beslissen we of we met het project beginnen.”

Nadelen van naamwoordstijl

Er zijn vier belangrijke nadelen van het gebruik van naamwoordstijl. 

1. Door naamwoordstijl te gebruiken worden zinnen vaak onnodig lang. Daardoor zijn ze minder prettig zijn om te lezen;
   
   
2. Door naamwoordstijl te gebruiken wordt het onduidelijk wie of wat de handeling uitvoert, wat kan leiden tot verwarring;
   
   
3. Naamwoordstijl zorgt ervoor dat je tekst saai en stijf wordt;
   
   
4. Naamwoordstijl maakt je zinnen abstract en afstandelijk.

Om deze problemen te voorkomen, kun je beter proberen om duidelijker en eenvoudiger te schrijven. Maak zinnen korter en gebruik actieve werkwoorden in plaats van passieve zelfstandige naamwoorden. Op die manier zal je tekst makkelijker te begrijpen zijn en aangenamer om te lezen!

Voordelen van naamwoordstijl

Behalve de bovengenoemde nadelen zijn er wel degelijk ook voordelen aan het gebruik van naamwoordstijl 

1.     Naamwoordstijl is handig is als de nadruk niet echt op de handelende persoon hoeft te liggen. Dus als je niet per se wilt weten wie iets doet, maar gewoon wil vertellen dat het gebeurt, dan is deze stijl perfect. 

En soms is die min of meer onvermijdelijk. Als je het weerpraatje doet, zou je kunnen zeggen: "Het opklaren van de bewolking zorgt voor een fijne dag." 

Niemand hoeft te weten wie die bewolking opklaart. 

2.     Naamwoordstijl helpt je professioneel en serieus over te komen (en ambtelijk!). Als je bijvoorbeeld een zakelijke of wetenschappelijke tekst schrijft, kan deze stijl je hierbij helpen. Je lijkt dan al snel deskundig en betrouwbaar. Zo maak je de tekst minder persoonlijk en leg je meer nadruk op het onderwerp zelf in plaats van op je eigen acties. Vergelijk ‘Ik onderzocht de invloed van’ met ‘Het onderzoek naar de invloed van’.

Hoe herken je naamwoordstijl in een zin?

De theorie hierboven is allemaal leuk en aardig, maar heeft weinig nut als je niet weet hoe je naamwoordstijl herkent in een zin. Daarom een paar tips die je daarbij helpen.

1. Let op zelfstandige naamwoorden die zijn afgeleid van werkwoorden. Deze kunnen bijvoorbeeld eindigen op -ing, zoals ‘uitbreiding’ van het werkwoord ‘uitbreiden’. In plaats van te zeggen: ‘Ik breid mijn huis uit’, zeg je dan: ‘De uitbreiding van mijn huis vindt plaats’.
   
   
2. Merk op dat er vaak kleurloze werkwoorden zijn die de actie lijken te vervangen, zoals ‘zorgen voor’, ‘leiden tot’ of ‘bestaan uit’. Een voorbeeld hiervan zou kunnen zijn: ‘De aanpak die moet leiden tot een verbetering van de klantenservice’. Probeer in plaats daarvan de actie directer en duidelijker te beschrijven: ‘Daarmee verbeteren we de klantenservice’.
   
   
3. Let op afstandelijke en 'droge' tekst. Als je merkt dat de tekst niet vloeiend is en moeilijker te begrijpen, is naamwoordstijl mogelijk de schuldige. Als je meer werkwoorden gebruikt en de zinnen korter maakt, wordt de tekst levendiger en begrijpelijker.

Verschil tussen werkwoordstijl en naamwoordstijl

Na het bovenstaande weet je precies wat naamwoordstijl is. Werkwoordstijl, daarentegen, is het tegenovergestelde van naamwoordstijl. In plaats van zelfstandige naamwoorden afgeleid van werkwoorden te gebruiken, ligt de focus op het gebruik van vervoegde werkwoorden. 

Dit maakt de tekst levendiger en helderder, waardoor het makkelijker is voor de lezer om te begrijpen wat er geschreven staat.

Om de verschillen tussen beide stijlen te illustreren, hier een voorbeeld:

• Naamwoordstijl: “De organisatie van het evenement was een uitdaging door de afhankelijkheid van vrijwilligers.”
• Werkwoordstijl: “Het evenement organiseren was uitdagend omdat we afhankelijk waren van vrijwilligers.”

Zoals je kunt zien, is de werkwoordstijl korter en directer. Hierdoor krijgt de tekst meer actie en wordt het makkelijker voor de lezer om te begrijpen.

Laat de werkwoorden hun werk doen en wees je bewust van de stijl die je gebruikt. Hierdoor wordt je tekst prettiger om te lezen en zal je boodschap beter overkomen.

Zoals altijd: oefening baart kunst. In dit geval begint het bij naamwoordstijl herkennen. Als je dat kunt, kun je ook betere teksten schrijven.