Waarom je bijvoeglijke naamwoorden vaak kunt schrappen

Een bijvoeglijk naamwoord? Dat is als de saus over een biefstuk. De saus maakt het vlees lekkerder maar het vlees is ook zonder de saus lekker. En te veel saus vertroebelt de smaak van de biefstuk. Oftewel: heb je die bijvoeglijke naamwoorden wel zo hard nodig om je boodschap over te brengen? 

Zeker, bijvoeglijke naamwoorden (ook wel adjectieven genoemd) kunnen kleur geven aan je tekst. Maar ze kunnen ook zorgen voor overbodige complexiteit. En: te veel bijvoeglijke naamwoorden maken een tekst vaak minder krachtig. 

Wanneer gebruik je ze dan, en hoe dan? Ik leg het je uit in deze post. 

Belangrijkste punten van deze post:

• Overweeg het schrappen van bijvoeglijke naamwoorden voor een directere boodschap;
• Kies bijvoeglijke naamwoorden die daadwerkelijk waarde toevoegen aan de tekst;
• Zoek naar een balans waarbij elke beschrijving betekenisvol is.

Het belang van bijvoeglijke naamwoorden

In deze sectie lees je hoe bijvoeglijke naamwoorden een rol spelen bij het verrijken van je taalgebruik. En hoe dat dan werkt.

Wat is een bijvoeglijk naamwoord?

Zoals zo vaak, eerst maar een definitie. Wat is een bijvoeglijk naamwoord ook alweer?

Bijvoeglijke naamwoorden zijn woorden die iets vertellen over een zelfstandig naamwoord of een persoonlijk voornaamwoord. Ze geven een eigenschap of toestand weer en bieden zo meer details die de betekenis van een zin kunnen veranderen of verfijnen. Als je zegt 'de fiets', dan is dat vrij algemeen. Maar met een bijvoeglijk naamwoord, zoals in 'de rode fiets', wordt het al specifieker.

Een bijvoeglijk naamwoord kan dus essentieel zijn voor de duidelijkheid. Bijvoorbeeld, 'het gesloten loket' geeft impliciet aan dat je niet wordt geholpen, terwijl 'het loket' die informatie niet verschaft.

Oftewel: bijvoeglijke naamwoorden kunnen bijdragen aan de nauwkeurigheid van je communicatie.

Waarom bijvoeglijke naamwoorden vaak weggelaten kunnen worden

Je kunt ze vaak weglaten, die bijvoeglijke naamwoorden. Daar wist Ernest Hemingway alles van. De beroemde Amerikaanse schrijver deed het als het maar even kon.

Probeer het zelf maar eens bij een tekst die je net geschreven hebt. Schrap alle bijvoeglijke naamwoorden die geen wezenlijk betekenisverschil opleveren als je ze weglaat.

Het zal je verrassen dat je boodschap aantrekkelijker wordt en ook duidelijker.

Neem dit voorbeeld:

• De grote, dikke, sterke beer haalde uit en gaf zijn prooi een mep.'

Het uiterlijk van de beer wordt met drie bijvoeglijke naamwoorden op rij verbeeld: groot, dik en sterk.

Als we die drie bijvoeglijke naamwoorden vervangen door één, leest de zin al een stuk beter én hij is krachtiger. Kijk maar:

• 'De imposante beer haalde uit en gaf zijn prooi een mep.'

Beter, toch?

Het kan nog krachtiger, nog beter. We laten ook het bijvoeglijk naamwoord 'imposant' weg. Dan krijg je volgende zin:

• 'De beer haalde uit en gaf zijn prooi een mep.'

Je mist het woord 'imposant niet' omdat het zelfstandig naamwoord 'beer' dat al impliceert. Iedereen weet wel dat beren sterke, imposante dieren zijn. Je kunt redeneren dat 'dik', zoals in de eerste zin, wel iets toevoegt, maar het weegt niet op tegen de kracht van de laatste zin. Je kunt ook beschrijven hoe de beer eruit ziet zonder het bijvoeglijk naamwoord 'dik' te gebruiken.

Overigens wil ik niet zeggen dat je nooit bijvoeglijke naamwoorden moet gebruiken, maar je hebt vaak mogelijkheden om het gebruik van een bijvoeglijk naamwoord te vermijden.

Invloed op leesbaarheid en duidelijkheid

Je zult merken dat een tekst beter leest als je spaarzaam bent met bijvoeglijke naamwoorden. Ze kunnen de aandacht afleiden van je hoofdboodschap en ruimte innemen waar ze niet nodig zijn.

Zo kun je beter focussen op sterke zelfstandige naamwoorden en werkwoorden om je punt te maken.

Hier drie redenen waarom het weglaten soms een betere keuze is:

• Het levert eenvoud op, wat leidt tot helderheid;
• Vaak verheldert het context meer dan een opeenstapeling van beschrijvingen;
• Door ze te vermijden, laat je ruimte voor de lezer om zelf te interpreteren.

Stijl en overdaad

Bij het verbeteren van je schrijfstijl is het belangrijk te letten op overdaad. Te veel bijvoeglijke naamwoorden kunnen een tekst onnodig zwaar en overdadig maken. Minder is vaak meer.

Een paar tips om een stijlvol evenwicht te vinden:

• Wees zuinig: gebruik bijvoeglijke naamwoorden alleen als ze iets toevoegen;
• Varieer: als je toch bijvoeglijke naamwoorden gebruikt, zorg dan voor variatie om herhaling te voorkomen.

Het is de kunst om je boodschap zo krachtig mogelijk over te brengen met zo min mogelijk woorden. Door zorgvuldig te kiezen welke bijvoeglijke naamwoorden je kunt beter weglaten, wint je tekst aan kracht en helderheid.

Richtlijnen voor het schrappen van bijvoeglijke naamwoorden

Bijvoeglijke naamwoorden kunnen je tekst versterken, maar het overmatig gebruik kan de kracht juist verminderen. Hieronder vind je een aantal richtlijnen om te bepalen wanneer je bijvoeglijke naamwoorden beter kunt schrappen en hoe je een balans vindt in je beschrijvingen.

Wanneer te schrappen

Overweeg elk bijvoeglijk naamwoord kritisch en vraag je af of het echt iets toevoegt aan de betekenis. Schrappen is vaak beter als een bijvoeglijk naamwoord alleen dient om iets te benadrukken zonder echt informatie toe te voegen.

Voorbeeld:

• 'Een slanke boom.' 

'Slank' kan effect hebben als 'slank' iets unieks zegt over de boom, maar als je over een willekeurige boom praat, is het overbodig.

Bijvoeglijke naamwoorden die een waardeoordeel uitdrukken, zoals 'prachtig' of 'afschuwelijk', kun je vaak schrappen voor een neutralere toon.

Balans in beschrijving

Een goede tekst heeft een balans in de beschrijvingen. Als je bij een terras gaat zitten, kan een korte opsomming van enkele kenmerken volstaan.

Vraag jezelf af: 'Zijn alle bijvoeglijke naamwoorden nodig om de scène te schetsen?' Probeer te schrijven zónder onnodige versieringen en focus op het overbrengen van de precieze informatie.

Vuistregel: formuleer je zinnen zo dat elk bijvoeglijk naamwoord een duidelijk doel heeft. Is het niet essentieel voor het begrip van je lezer, dan kun je het woord vaak schrappen.

Alternatieven voor bijvoeglijke naamwoorden

Soms kan het weglaten van bijvoeglijke naamwoorden je tekst krachtiger maken. Laten we eens kijken hoe je ze kunt vervangen en zo je taalgebruik kunt verbeteren.

Synoniemen en vervanging

Bij het vervangen van bijvoeglijke naamwoorden heb je verschillende tools tot je beschikking:

• Gebruik synoniemen: kies zelfstandige naamwoorden die al een bepaalde eigenschap suggereren en maak zo het gebruik van bijvoeglijk naamwoorden overbodig. 'De luidruchtige toeschouwer verstoorde de voorstelling' kun je veranderen in 'De toeschouwer verstoorde de voorstelling'. In deze versie suggereert het zelfstandig naamwoord 'toeschouwer' al dat er sprake is van geluid of verstoring, waardoor het bijvoeglijk naamwoord 'luidruchtige' overbodig wordt.
  
  
• Zet bijwoorden in: als het gaat om de werking te beschrijven, kun je bijvoeglijke naamwoorden soms vervangen door bijwoorden. Dit geeft vaak eenzelfde nuance zonder direct een zelfstandig naamwoord te wijzigen. 'De vrolijke jongen lachte', kun je omzetten in 'de jongen lachte vrolijk'. De betekenis is niet exact hetzelfde maar dit alternatief kan in veel gevallen werken;
  
  
• Speel met voorzetsels: voorzetsels kunnen locaties, tijd en meer specificeren zonder extra bijvoeglijke naamwoorden te hoeven gebruiken. 'Op de berg' brengt bijvoorbeeld al hoogte over zonder 'hoog' te zeggen;
  
  
• Benadruk met bijwoorden: om wat je zegt kracht bij te zetten, kun je bijwoorden van graad gebruiken. Woorden als 'zeer' of 'extreem' versterken het bijvoeglijk naamwoord of zelfs het hele zinsdeel zonder extra beschrijvingen toe te voegen. 'De man is gelukkig' kun je versterken met een bijwoord van graad tot 'de man is zeer gelukkig'.

Vermijd het te vaak herhalen van bijvoeglijke naamwoorden door creatief te zijn met je woordkeuze. Denk goed na over wat je wilt zeggen en of er een sterker zelfstandig naamwoord of bijwoord is dat je boodschap kan overbrengen.

Nuances in het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden

Oké, we zijn het erover eens dat je bijvoeglijke naamwoorden vaak weg kunt laten, toch? Maar soms zijn ze wel degelijk van toegevoegde waarde of zelfs onontbeerlijk.

Betekenisverschil en specifieke context

Het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden is niet zwart-wit; er zijn altijd uitzonderingen waarbij ze wel degelijk waarde toevoegen. In een specifieke context kan een bijvoeglijk naamwoord een betekenisverschil teweegbrengen.

Stel je voor, je beschrijft iemand en zegt: 'de vrouw' versus 'de vermoeide vrouw'. In het laatste geval geef je direct een essentiële eigenschap weer die iets vertelt over de staat van de vrouw.

Bijvoeglijke naamwoorden kunnen ook belangrijk zijn in combinatie met een voorzetsel of als verwijswoord. Ze kunnen bijvoorbeeld duidelijkheid scheppen over welke van de vele mogelijke objecten je bedoelt.

Maar let op: het bijvoeglijk naamwoord 'mooi' in 'de mooie vrouw' zegt niets over wie die vrouw is. Deze invulling is subjectief en kan variëren per lezer.

Het gaat erom dat je aanvoelt wanneer bijvoeglijke naamwoorden echt een functie hebben binnen je zinnen en wanneer ze enkel als opvulling dienen.

Praktische tips voor het schrijfproces

Omdat je bij het schrijven bijvoeglijke naamwoorden vaak beter kunt weglaten, heb ik in deze sectie checklist opgenomen. Die kan je helpen je schrijfproces te optimaliseren.

Checklist voor revisie

Je hebt je tekst geschreven en je niet al te druk gemaakt over allerlei schrijfregels. Daarna komt de revisieronde, waarin je kritisch kijkt naar wat je zojuist geproduceerd hebt.

Tijdens zo'n revisie kun je op allerlei taaltechnische zaken letten, zoals show don't tell, passieve zinnen, naamwoordstijl en ja, ook bijvoeglijke naamwoorden.

Wat dat laatste aangaat, daarvoor heb ik hieronder een checklist geformuleerd. Die kan je helpen bijvoeglijke naamwoorden te schrappen: 

• Lees je tekst kritisch door: zoek naar bijvoeglijke naamwoorden en vraag jezelf af of ze waarde toevoegen;
• Schrappen waar mogelijk: overweeg of je boodschap ook zonder deze woorden duidelijk is. Soms is minder meer;
• Specifiek zijn: vervang algemene bijvoeglijke naamwoorden met concrete acties of beschrijvingen die meer zeggen;
• Feedback vragen: laat anderen naar je tekst kijken. Externe feedback kan je helpen je blind spots te vinden.

Met deze aanpak maak je je schrijfproces niet alleen zorgvuldiger, maar wordt je tekst ook aangenamer voor zowel jezelf als je lezers.

Veelgestelde Vragen

Wanneer is het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden essentieel voor de duidelijkheid van een zin?

Bijvoeglijke naamwoorden zijn essentieel als ze cruciale informatie verschaffen die nodig is om onderscheid te maken tussen verschillende zaken of personen. Als ze bijvoorbeeld helpen om te specificeren over welk object je het hebt, kunnen ze belangrijk zijn om misverstanden te voorkomen.

Hoe kunnen bijvoeglijke naamwoorden een tekst onnodig complex maken?

Te veel bijvoeglijke naamwoorden kunnen zinnen omslachtig en moeilijk te lezen maken. Ze kunnen de aandacht afleiden van waar het echt om gaat en zorgen voor onnodige complexiteit in je tekst.

Op welke manier verandert het weglaten van een bijvoeglijk naamwoord de betekenis van een zin?

Het weglaten van een bijvoeglijk naamwoord kan soms leiden tot een algemenere uitspraak. Wanneer bijvoeglijke naamwoorden worden weggelaten, kan de nadruk meer liggen op de actie of het hoofdonderwerp in plaats van op de beschrijving.

Kunnen bijvoeglijke naamwoorden afleiden van de hoofdboodschap in een tekst?

Ja, bijvoeglijke naamwoorden kunnen zeker afleiden van de hoofdboodschap. Ze kunnen de aandacht trekken naar minder relevante details of emotieve elementen die niet bijdragen aan het centrale punt dat je probeert over te brengen.

Welke technieken kun je gebruiken om overbodige bijvoeglijke naamwoorden te identificeren en te verwijderen?

Een techniek is om je tekst kritisch te lezen en jezelf te vragen of elk bijvoeglijk naamwoord daadwerkelijk waarde toevoegt. Je kunt ook controleren of de zin zonder nog steeds klopt. Een andere methode is om iemand anders je tekst te laten lezen en feedback te vragen over het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden.